Kimileri tarafından dördüncü sanayi devrimi olarak adlandırılan yapay zeka, değişimin habercisi oldu. Sahip olduğu güç ve potansiyel, finanstan ulaşıma, eğitimden sağlık alanına kadar toplumdaki hemen her alanda hem heyecan hem de endişe yaratmıştır (Abrams, 2025).
Yapay Zekanın Psikolojiye Etkisi
Hayatımızın her alanına entegre olan yapay zeka, birçok alanda olduğu gibi psikoloji alanını da dönüştürerek yeni imkanlar sağlıyor. Yapay zekanın psikolojide kullanımı, tanı, terapi ve erişilebilirlik açısından yeni olanaklar sunarak zihinsel sağlık alanında devrim yarattı. Özellikle sohbet robotları (chatbots), depresyon ve anksiyete gibi ruh sağlığı zorluklarını ele almada önemli bir potansiyel taşıyor. Bu teknolojiler, psikoloji bilimi ve onun çeşitli alt alanlarındaki mevcut ve gelecekteki eğitim, öğretim, uygulama ve araştırmaları etkileyecektir (APA, 2024). Yani bu öngörü, yapay zekanın psikoloji üzerindeki etkisinin sadece bugünü değil, gelecekteki araştırma ve uygulamaları da şekillendireceğine işaret ediyor.
Yapay zeka sistemleri halihazırda psikiyatrik tanı koymada destek, semptom takibi, hastalığın gidişatını tahmin etme ve psikoeğitim gibi alanlarda kullanılmaktadır (Pham et al., 2022). Bunun yanı sıra, bu araçlar müdahaleleri iyileştirebilir, idari görevleri otomatikleştirebilir ve yeni klinisyenlerin eğitimine yardımcı olabilir. Araştırma alanında ise sentetik zeka, insan zekasını anlamak için yeni yollar sunarken, makine öğrenimi araştırmacıların büyük veri kümelerinden içgörüler elde etmesine olanak tanımaktadır (Abrams, 2023).
Psikolojide Yapay Zeka Destekli Yenilikler
Makine öğrenimi (ML) ve doğal dil işleme (NLP) gibi ileri teknolojilerden yararlanan sohbet robotları, geleneksel terapi yaklaşımlarının sınırlarını aşan yenilikçi bir yöntem olarak karşımıza çıkıyor. Bu sistemler, zamansal ve coğrafi kısıtlamaları ortadan kaldırarak zihinsel sağlık desteğini çok daha geniş bir kitle için uygun maliyetli ve erişilebilir hale getirmektedir (Zhong et al., 2024).
Ayrıca, yapay zeka teknolojileri, psikoloji uzmanlarıyla el ele çalışarak toplum sağlığını geliştirebilir, bakıma erişimi ve erken müdahaleyi artırabilir, sağlık hizmetlerindeki eşitsizlikleri azaltabilir, sağlık risklerini hafifletebilir, önleme stratejilerini kişiselleştirebilir ve genel olarak bireysel refahı destekleyebilir (APA, 2024). Yani, yapay zeka teknolojileri yalnızca terapiyi daha erişilebilir hale getirmekle kalmayıp, aynı zamanda sağlık hizmetlerindeki eşitsizlikleri azaltma ve kişiye özel müdahaleler sağlama konusunda da büyük bir potansiyel sunmaktadır.
Yapay zeka destekli chatbotların özellikle klinik psikoloji ve psikoterapi alanlarındaki popülerliği giderek artmakta olup, uygulanabilirlikleri ve etkinlikleri üzerine birçok çalışma yapılmaktadır. Bu alanda, 1966 yılında geliştirilen ilk sohbet robotu olan ELIZA, bir psikoterapist ile konuşmayı taklit edebilme kapasitesine sahipti.
Günümüzde ise Woebot, Facebook Messenger ve çeşitli mobil uygulamalar üzerinden erişilebilen, bilişsel davranışçı terapinin (CBT) otomatikleştirilmiş araçlarını sunan bir konuşma uygulaması olarak öne çıkıyor. Bir başka yapay zeka destekli sohbet robotu olan Wysa, pozitif psikoloji teknikleriyle destekleyici metin tabanlı diyaloglar sunmaktadır (Zhong et al., 2024). Gerçekleştirilen çalışmalar, bu tür sohbet robotlarının yüksek etkileşim seviyeleri sayesinde etkili olabileceğini ortaya koymuştur. Ayrıca, araştırmalar bu müdahalelerin görece daha kısa tedavi süreleri içinde önemli iyileşmeler sağlayabileceğini göstermektedir.
Sohbet robotlarının ötesinde, yapay zeka zihinsel sağlığı desteklemek için daha farklı yenilikçi yaklaşımlarda da kullanılmaktadır. Örneğin, Avatar Terapisi yönteminde bilgisayar tarafından oluşturulan yüz görüntüleri, akıllı algoritmalar aracılığıyla şizofreni hastalarıyla etkileşime girer. Hastalar, bu terapi kapsamında seanslara katılarak deneyimledikleri sanrısal ses halüsinasyonları üzerinde kontrol kazanmayı öğrenirler. Yapılan çalışmalar, Avatar Terapisi’nin hastalar üzerinde olumlu etkiler yarattığını ortaya koymaktadır (Pham et al., 2022).
Benzer şekilde, yapay zeka tabanlı çözümler arasında dijital fenotipleme ve hassas tıp, tedavileri bireysel gereksinimlere göre özelleştirme kapasitesine sahiptir.
Yapay Zekanın Sunduğu Fırsatlar ve Etik Kaygılar
Ancak, yapay zeka sağlık hizmetlerinde önemli yenilikler getirse de, kullanımına dair göz önünde bulundurulması gereken bazı kritik noktalar bulunmaktadır. Yapay zeka, zihinsel sağlık hizmetlerini iyileştirme konusunda büyük bir potansiyele sahip olsa da (Beg & Verma, 2025), gerçek dünyadaki uygulamalardaki etkinliğinin daha fazla araştırılması önem taşımaktadır.
Bununla birlikte, yapay zekanın ruh sağlığı alanındaki etik kaygıları çok boyutludur ve etkilerinin dikkatlice değerlendirilmesi gerekmektedir (Beg & Verma, 2025). Yapay zeka, insan terapistlerin yerini tamamen almasa da, ruh sağlığı hizmetlerinde erişilebilirliği ve kişiselleştirmeyi artıran tamamlayıcı bir araç olarak hizmet etmektedir.
Sonuç: Yapay Zekanın Zihinsel Sağlıktaki Geleceği
Sonuç olarak, yapay zeka sistemleri, sohbet robotları ve diğer dijital teknolojilerle uygulanan tedavi sonuçlarını tahmin ederek ve doğrudan profesyonel katılıma ihtiyaç duymadan bireyler için kişiselleştirilmiş müdahaleleri özelleştirerek (Zhong et al., 2024) mental sağlık uygulamalarını dönüştürüyor. Yapılan çalışmalar bu araçları geliştirmeye devam ettikçe, yapay zekanın zihinsel sağlıktaki rolü muhtemelen genişleyecek ve ihtiyaç sahipleri için daha kapsayıcı ve yenilikçi çözümler sunacaktır.
Kaynakça
Abrams, Z. (2023, July 1). AI is changing every aspect of psychology. Here’s what to watch for. American Psychological Association. https://www.apa.org/monitor/2023/07/psychology-embracing-ai
Abrams, Z. (2025, January 1). Artificial intelligence is impacting the field. American Psychological Association. https://www.apa.org/monitor/2025/01/trends-harnessing-power-of-artificial-intelligence
American Psychological Association. (2024, August). APA statement on artificial intelligence. https://www.apa.org/about/policy/statement-artificial-intelligence.pdf
Beg, M. J. K., & Verma, M. K. (2025). Revolutionizing Mental Healthcare Through Artificial Intelligence. In Chatbots and Mental Healthcare in Psychology and Psychiatry (pp. 21-54). IGI Global Scientific Publishing.
Pham, K. T., Nabizadeh, A., & Selek, S. (2022). Artificial intelligence and chatbots in psychiatry. Psychiatric Quarterly, 93(1), 249-253.
Zhong, W., Luo, J., & Zhang, H. (2024). The therapeutic effectiveness of artificial intelligence-based chatbots in alleviation of depressive and anxiety symptoms in short-course treatments: A systematic review and meta-analysis. Journal of Affective Disorders.
